تعریف

سرسیلندر در پوشی است که با بلوک سیلندر تشکیل اطاق احتراق را می دهد و شکل آن تابع ساختمان سیلندر بوده و چنانچه از نوع خنک کننده با آب باشد دارای مجاری آب و در غیر این صورت دارای شیارهای خنک کننده با هوا می باشد.
سرسیلندر با پیچ و مهره به بلوک سیلندر متصل می شود در کف سرسیلندر به تعداد سیلندر ها گودی وجود دارد بنام اطاق احتراق روی سرسیلندر. داخل هر اطاق احتراق سوراخی برای قرار دادن شمع وجود دارد.

متعلقات سرسیلندر

• محل بسته شدن شمع در سرسیلندر. بسته به ساختمان سرسیلندر در سطح جانبی یا فوقانی آن قرار دارد.
• در صورت قرار گرفتن سوپاپها در سرسیلندر قطعات تشکیل دهنده مکانیزم سوپاپ ها از قبیل اسبکها و گیتهای سوپاپ و سیت سوپاپ و میل سوپاپ (موتورهای میل سوپاپ رو) فنرها و غیره که همگی در محلهای مخصوص خود در سرسیلندر بسته می شود.
• کانالها و مجاری آب و روغن.
• محل های عبور میل تایپت.
• مانیفولد ها (لوله های که سوخت را به داخل سیلندر وارد کرده و پنجه اگزوز که دود و مواد حاصل از احتراق را از سیلندر خارج می کند).
• محل بستن ترموستات.

جنس سرسیلندر

جنس سرسیلندر از آلیاژهای آهن (چدن دندانه ریز) یا آلیاژهای آلومینیوم. به دو صورت ریختگی یا تزریقی در داخل قالبهای بخصوص ساخته می شود. سرسیلندر معمولا یکپارچه و یا اگر طول موتور زیاد و یا سنگین باشد چند تکه ریخته شده و سپس سطوح لازم را تراشیده و صیقل داده و بشکل مورد نظر در می آورند.

انواع سر سیلندر

سرسیلندر بسته بترتیب و نوع قرار گرفتن سوپاپها بطور کلی به چهار دسته تقسیم می شود:

1. (I-head) آی هد
2. (F-head) اف هد
3. (T-head) تی هد
4. (L-head) ال هد

شکل قرار گرفتن سوپاپ در سرسیلندر های ای هد یا خطی یک ردیفه یا دو ردیفه است بعضی سرسیلندرها فاقد محل عبور سوپاپ می باشند مثل تی هد و ال هد.

باز و بستن سرسیلندر

یکی از قطعات که باز و بستن آن بسیار مهم می باشد و باید کمال دقت را در این امر مبذول داشت سر سیلندر است.
باز بستن غلظ سرسیلندر باعث ایجاد عیوب از جمله تاب دیدگی و یا سوختن مرتب واشر سیلندر می گردد.

نکات زیر در باز و بستن سرسیلندر بسیار مهم است

• هیچگاه و در هیچ مورد سرسیلندر را در موقعی که موتور گرم است باز نکنید (خیلی مهم).
• بست باطری را باز کنید (این امر در هر موقعیکه خواستیم گیربکس یا موتور یا قطعات دیگر مانند استارت دینام و غیره را باز کنیم الزامی است).
• آب موتور را خالی می کنید.
• در صورت باز کردن رادیاتور محوطه عمل وسیعتر می شود.
• کلیه اتصالات لوله های آب رادیاتور – ترموستات و لوله های بخاری را باز کنید.
• اتصالات الکتریکی از قبیل سیم درجه آب و وایراهای شمع را باز کنید.
• کلیه شمع ها را باز کنید.
• بست گلویی اگزوز را باز کرده و از اتصال خارج کنید.
• کلیه سیم ها و لوله های مربوط به کاربراتور را باز کرده و علامت گذاری کنید.
• کاربراتور را باز کنید.
• درب قالپاق سوپاپ را باز کنید.
• در صورتیکه اسبک ها و پایه های آن مانع باز کردن پیچ های سرسیلندر باشد آنها را نیز باز کنید.
• میل تایپت ها را بر دارید.
• با آچار بکس مناسب و دسته بکس، با کمک رابط و به روشهای زیر پیچها را ابتدا دو رزوه شل و سپس باز کنید.
• باید دقت کرد که مقدار گشتاور (مقدار وارد بر پیچ) در سفت کردن مطابق با مقدار کاتالوگ ماشین مورد نظر باشد. مقدار گشتاور را باید از کاتالوگ بدست آورید در صورت نداشتن کاتالوگ قبل از باز کردن و شل کردن پیچ های سرسیلندر می توان توسط آچار ترکمتر مقدار گشتاور را بدست آورد.
  بدین منظور آچار ترکمتر را با بکس مناسب بر روی گل پیچ قرار داده و بسمت سفت شدن به دسته ترکمتر به آرامی فشار می آوریم و تا حدی این فشار را ادامه می دهیم تا پیچ در جای خود حرکت نکند این عمل را با پیچهای دیگر تکرار کرده میانگین عدد نشان داده شده توسط ترکمتر محاسبه و بعنوان مقدار گشتاور پیچ های سرسیلندر موتور مورد نظر در موقع سفت کردن پیچها استفاده می کنیم.

عیوب سرسیلندر

• ترک خوردگی
  بر اثر یخ زدن شدید آب در سرسیلندر و یا زمانی که در حین تعمیر در اثر بی احتیاطی ضربه شدید به آن وارد آید، بوجود می آید.
  علاج این امر:
  • اگر ترک بسیار مویی و ریز باشد، واندربل و واندرسیل را از طریق رادیاتور داخل سیستم خنک کننده پس از برداشتن ترموستات میریزند تا ضمن چرخش آب داخل ترک ها نفوذ کرده و ترک ها را بگیرد.
  • تعمیر بوسیله دوختن.
  • بوسیله جوش دادن.
• تاب دیده گی
  
  علل تاب برداشتن سرسیلندر:
  • باز و بسته کردن غلط سرسیلندر.
  • باز کردن آن موقع گرم بودن سرسیلندر.
  • نامیزان بستن پیچهای سرسیلندر.
  • سوختن واشر سرسیلندر.
  • گرم شدن بیش از حد.
  علائم تاب دیده گی سرسیلندر:
  • سوختن مرتب واشر سرسیلندر.
  • موتور دیر روشن شده و بد کار می کند.
  • کمپرس داخل کربراتور و اگزوز و کارتر و رادیاتور می گردد.
  • گرم کردن زیاد موتور.
  • مخلوط شدن آب و روغن.
  • آب سوزی (خارج شدن بخار آب از اگزوز).
  • کمی کمپرس.

  آزمایشات تاب دیدگی سرسیلندر
  سرسیلندر را پس از باز کردن، کاملا شستشو داده و سطح سرسیلندر را با شابر کاملا تمیز کرده و قطعات باقیمانده از واشر و یا ذرات را کاملا پاک کنید.
  طریقه آزمایش:

  • بوسیله سنگ مرع و فیلر 0.20 میلیمتر.
  • آزمایش با خط کش فلزی و فیلر.
  • آزمایش با پودر سرنج.
• کربن گرفتن سرسیلندر (اطاق احتراق)
  در اثر احتراق مخلوط هوا و بنزین در داخل سیلندر به مرور مقداری دود در اطاق احتراق جمع شده که می تواند کاملا در کار موتور موثر واقع شود. این دوده علاوه بر اینکه حجم اطاق احتراق را کوچک ساخته نسبت تراکم را در موتور بالا می برد که خود باعث احتراق زود رس در موتور می شود.
  سرخ شدن کربن در زمان احتراق چه در الکترود های شمع و چه در نقاط گرم دیگر مانند سطح نعلبکی سوپاپها و سطح بالای پیستون، باعث ایجاد احتراق های نا به هنگام می گردد. بنابراین از علائم زیاد شدن کربن در اطاق احتراق، می توان انفجار خود سوزی و بالا رفتن کمپرس موتور را نام برد.
  موتورهایی که بعد از بستن سوئیچ جرقه بگردش خود ادامه می دهند، چنانچه خودسوزی در اثر گرم بودن بیش از حد الکترودها و یا حرارت بیش از حد سرسیلندر بعلت گرفتگی مجاری آب و یا ضعیف شدن سیستم خنک کننده یا تنظیم نبودن جرقه نبتشد، می تواند در اثر ازدیاد دوده در اطاق احتراق باشد.
  انفجار موتور اکثرا در هنگام باز بودن دریچه گاز قبل از اینکه موتور زیر بار برود شنیده می شود. کارخانجات سازنده موتور معمولا کیلومتر معینی را برای کربن گیری و یا تعمیرات سرسیلندر تعیین می کنند ولی گاهی عیوبی در موتور پیش می آید که فواصل کربن گیری را نزدیکتر می سازد از جمله:
  • روغن سوزی.
  • کم شدن کمپرس موتور.
  • گرفتگی در لوله اگزوز.
  • اشتباه جا انداختن زنجیر دنده میل لنگ و میل سوپاپ.
  • گرفتگی در هواکش کارتر و سرد کار کردن موتور.
  • گرفتگی در هواکش کاربراتور.
  • کار نکردن صافی هواکش.
  • غنی بودن مخلوط بعلت عدم تنظیم درست کاربراتور.
  • اشتباه بودن زمان جرقه.
  • ضعیف بودن جرقه در شمع.

واشر سرسیلندر

واشری است از جنس نسوز که مابین بلوک و سرسیلندر قرار می گیرد. واشر سر سیلندر عمل آب بندی کمپرس را انجام می دهد. کلفتی این واشر در اطراف اطاق احتراق بیشتر است.

جنس واشر سرسیلندر

از ورقه های فلز نرم یا پنبه نسوز و فلز نرم ساخته می شود. واشر سرسیلندر انواع مختلف دارد. یک لایه که از آلیاژ آلومینیوم و کروم، دو لایه که از فلزات نرم و پنبه نسوز، سه لایه که از لایه های مسی بخاطر نرمی آن و بهتر شدن عمل آب بندی، مقوا یا پنبه نسوز جهت مقاومت در مقابل حرارت زیاد و لایه فولادی جهت مقاومت زیادتر در مقابل فشار و حرارت تشکیل شده است.
پنبه نسوز یا اسبست یک ماده معدنی است که نقطه ذوب آن 1550 درجه سانتیگراد است.
واشر سرسیلندر یکبار مصرف است و زمانی که بسته شد بعد از باز کردن سرسیلندر دیگر قابل استفاده نخواهد بود لذا قبل از تعویض واشر سرسیلندر حتما سرسیلندر را از لحاظ تاب دیدگی باید آزمایش کرد. ضمنا سطح سرسیلندر نباید ناصاف باشد.

عیوب واشر سر سیلندر

واشر سر سیلندر ممکن است بسوزد یا نیم سوز شود.

علل سوختگی واشر سرسیلندر عبارتند از:

• تاب داشتن سرسیلندر.
• ترکیدن سرسیلندر.
• شل بودن پیچهای سرسیلندر.
• گرم کردن بیش از اندازه موتور.
• نامیزان بستن پیچهای آن.

علائم سوختگی واشر سر سیلندر:

• خارج شدن آب از اگزوز.
• گرم کردن موتور.
• ورود کمپرس در داخل رادیاتور (جوش کاذب).
• کمی کشش موتور.
• قاطی کردن آب و روغن.
• دیر روشن شدن موتور.

توجه:
اگر بخار در حالت گرم بودن موتور از اگزوز خارج شود دلیل بر سوختن یا نیم سوز بودن (ترسیدگی) واشر سرسیلندر است.

نکته مهم

در موتورهایی که دارای بوش تر هستند در صورتیکه عیبی از عیوب سرسیلندر یا واشر سرسیلندر باشد، در این حالت فقط باز کردن سرسیلندر کافی است. باید پس از باز کردن کلیه پیچهای سرسیلندر همه پیچها را بجز دو پیچ سرسیلندر را خارج می کنیم و سپس سرسیلندر را چند بار به چپ و راست در سر جای خود حرکت داده تا اگر احتمالا بوش پیستون با سیلندر درگیری داشته باشد با این حرکت از درگیری خارج شود. چون اگر این عمل را انجام ندهیم و سرسیلندر را بر داریم امکان دارد بوش پیستون مقداری با سرسیلندر به سمت بالا حرکت کرده و باعث خرابی و از آب بندی خارج شدن واشر آب بندی بوش پیستون بگردد.
در صورت عدم توجه به این نکته امکان دارد پس از بستن سرسیلندر و روشن کردن موتور آب و روغن مخلوط شده در نتیجه بازکردن موتور و تعویض کلیه واشرها لازم شود.

توجه:
پس از بستن سرسیلندر و سفت کردن پیچهای سرسیلندر توسط ترکمتر بدون اینکه آب در داخل موتور باشد موتور را روشن کرده و قبل از گرم شدن موتور آن را خاموش کنید سپس با آچار ترکمتر سفت بودن پیچها را کنترل کنید.

نکاتی در مورد تعویض واشر سرسیلندر

برای جاگذاری واشر سرسیلندر از هیچ گونه مواد خارجی مانند گریس یا چسب استفاده نکنید.

توجه:
علامت (TOP) روی واشر سرسیلندر در موقع بستن باید به سمت بالا بوده و در صورت نبودن علامت با منطبق کردن واشر با بلوک می توان به جهت واشر سرسیلندر پی برد. در ضمن سمت مسی واشر سر سیلندر به سمت پایین و روی بلوک سیلندر قرار می گیرد.